Program Szczepień Ochronnych (PSO) na rok 2026 wprowadza zmiany, których celem jest optymalizacja profilaktyki. Poniżej przedstawiamy kluczowe modyfikacje, mające bezpośrednie przełożenie na praktykę kliniczną.
Szczepienia obowiązkowe – zmiany
Wprowadzenie szczepień 6 w 1 oraz elastyczność terminu szczepienia przeciwko WZW B:
- Szczepionka 6 w 1 – wśród obowiązkowych szczepień dzieci i młodzieży oficjalnie uwzględniono warianty z wykorzystaniem szczepionek wysokoskojarzonych 6 w 1 (DTaP-IPV-Hib-HBV). Dopuszcza się stosowanie zarówno schematu 3+1, jak i 2+1. W PSO 2025 odniesienie dotyczyło jedynie szczepionki 5w1 (DTaP-IPV-Hib).
- Elastyczność terminu szczepień przeciwko WZW typu B u noworodków – program dopuszcza przesunięcie terminu podania pierwszej dawki szczepienia przeciwko WZW typu B z 1. doby życia na pierwszą wizytę szczepienną (około 7–8 tydzień życia). Warunkiem zastosowania tego odstępstwa jest urodzenie noworodka przez matkę z udokumentowaną obecnością przeciwciał antyHBs > 100 U/l (badanie musi być wykonane w aktualnej ciąży).
Szczegółowe schematy szczepień preparatem 6 w 1
W PSO 2026 wprowadzono szczegółowe schematy szczepień z wykorzystaniem szczepionek wysokoskojarzonych 6 w 1, obejmujące zarówno schemat 3+1, jak i 2+1.
|
Schemat szczepienia preparatem 6 w 1 |
Szczepienia i kluczowe terminy |
3+1 |
W ciągu 24 godzin po urodzeniu – Gruźlica i WZW B (z dopuszczeniem przesunięcia terminu WZW B na I wizytę szczepienną (ok. 7–8 tydzień życia) u noworodków urodzonych przez matki z przeciwciałami antyHBs>100 U/l w aktualnej ciąży. |
|
W 2. miesiącu życia (od ukończenia 6. tygodnia życia) – Rotawirusy, DTaP-IPV-Hib-HBV (pierwsza dawka), Streptococcus pneumoniae. |
|
|
W 3. miesiącu życia (po 4 tygodniach od pierwszej dawki) – Rotawirusy. |
|
|
W 4. miesiącu życia (od ukończenia 14. tygodnia życia) - DTaP-IPV-Hib-HBV (druga dawka), Streptococcus pneumoniae. |
|
|
W 4. Miesiącu życia (po 4 tygodniach od drugiej dawki) – Rotawirusy (trzecia dawka w schemacie 3-dawkowym). |
|
|
W 5.–6. miesiącu życia (od ukończenia 4. miesiąca życia) - DTaP-IPV-Hib-HBV (trzecia dawka). |
|
|
W 13.–15. miesiącu życia (od ukończenia 12. miesiąca życia) – Świnka, odra i różyczka (MMR), Streptococcus pneumoniae. |
|
|
W 16.–18. miesiącu życia (od ukończenia 15. miesiąca życia, co najmniej 6 miesięcy od ostatniej dawki) - DTaP-IPV-Hib-HBV (czwarta dawka, uzupełniająca). |
|
2+1 |
W ciągu 24 godzin po urodzeniu – Gruźlica i WZW B (z dopuszczeniem przesunięcia terminu WZW B na I wizytę szczepienną (ok. 7–8 tydzień życia) u noworodków urodzonych przez matki z przeciwciałami antyHBs>100 U/l w aktualnej ciąży. |
|
W 2. miesiącu życia (od ukończenia 6. tygodnia życia) – Rotawirusy, DTaP-IPV-Hib-HBV (pierwsza dawka), Streptococcus pneumoniae. |
|
|
W 3. miesiącu życia (po 4 tygodniach od pierwszej dawki) – Rotawirusy. |
|
|
W 3.- 4. miesiącu życia (po 8 tygodniach od pierwszej dawki) - DTaP-IPV-Hib-HBV (druga dawka). |
|
|
W 4. miesiącu życia (od ukończenia 14. tygodnia życia – po 8 tygodniach od pierwszej dawki) - Streptococcus pneumoniae. |
|
|
W 4. miesiącu życia (po 4 tygodniach od drugiej dawki) – Rotawirusy (trzecia dawka w schemacie 3-dawkowym). |
|
|
W 12. miesiącu życia (po ukończeniu 11. miesiąca życia, co najmniej 6 miesięcy od ostatniej dawki) - DTaP-IPV-Hib-HBV (trzecia dawka, uzupełniająca). |
|
|
W 13.–15. miesiącu życia (od ukończenia 12. miesiąca życia) – Świnka, odra i różyczka (MMR). |
|
|
W 16.–18. miesiącu życia (od ukończenia 15. miesiąca życia) – Streptococcus pneumoniae. |
Szczepienia zalecane i precyzyjne grupy pacjentów
W PSO 2026 doszło do gruntownej reorganizacji prezentacji szczepień zalecanych. Cała tabela zalecanych szczepień z PSO 2025 została zastąpiona szczegółowymi tabelami dla konkretnych grup pacjentów. Obejmują one: dzieci i młodzież, dorosłych, kobiety w ciąży, osoby wykonujące zawód medyczny, a także szereg grup zawodowych, w tym pracowników edukacji, turystyki, gastronomii, służb mundurowych oraz żołnierzy zawodowych.
Więcej w pełnym dokumencie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2026.
Szczepienia poekspozycyjne – aktualizacja
Program Szczepień Ochronnych na 2026 rok wprowadza dedykowaną sekcję Szczepień poekspozycyjnych (Część II. F), szczegółowo opisującą postępowanie w przypadku kontaktu z wirusami odry, ospy wietrznej oraz zapaleń wątroby typu A i B. Celem tej profilaktyki jest ochrona osób nieszczepionych lub nieuodpornionych, które miały bliski kontakt z osobą chorą lub materiałem potencjalnie zakaźnym.
W przypadku szczepień poekspozycyjnych, w szczególnych przypadkach (np. u niemowląt, kobiet w ciąży, pacjentów z niedoborami odporności) stosuje się także profilaktykę bierną w formie immunoglobulin, oprócz podania szczepionki.
Tabela. Zalecana profilaktyka poekspozycyjna – kluczowe informacje
Choroba |
Osoby, którym zaleca się szczepienie poekspozycyjne |
Schemat szczepienia i czas podania |
Uwagi i profilaktyka bierna |
ODRA |
Osoby nieszczepione lub z niepełnym udokumentowanym schematem (jedna dawka), narażone na styczność z chorym. |
Szczepionką MMR w ciągu 72 godzin od kontaktu. Schemat 1-dawkowy, z zaleceniem podania drugiej dawki (dla nieuodpornionych) po co najmniej 4 tygodniach. |
Profilaktyka bierna (gammaglobulinami lub immunoglobulinami) u osób z przeciwwskazaniami do szczepienia (np. dzieci < 9. m.ż., kobiety ciężarne, pacjenci z niedoborem odporności), najlepiej do 6 dni (maksymalnie do 10 dni) od kontaktu. |
OSPA WIETRZNA |
Osoby, które miały bliską styczność z chorym, nie chorowały, bez udokumentowanego szczepienia lub bez laboratoryjnego potwierdzenia przeciwciał. |
Szczepionką przeciw ospie wietrznej w schemacie 1-dawkowym, podanej do 72 godzin (nie później niż do 5 dni) po ostatnim kontakcie. Druga dawka zalecana po co najmniej 6 tygodniach. |
Immunoprofilaktyka bierna (swoistą immunoglobuliną) u osób z przeciwwskazaniami (np. noworodki, kobiety ciężarne, pacjenci z niedoborem odporności) podana do 96 godzin od kontaktu. |
WZW typu A |
Osoby, które miały bliską styczność z osobą chorą na WZW typu A. |
Szczepionką przeciw WZW typu A, w schemacie 1-dawkowym. Zaleca się wykonanie szczepienia w ciągu 14 dni od kontaktu. Dawka uzupełniająca po co najmniej 6 miesiącach. |
Profilaktyka bierna (immunoglobuliny) u osób z przeciwwskazaniami (np. niemowlęta, osoby > 40. r.ż., choroby wątroby, immunosupresja), podana maksymalnie do 14 dni od ekspozycji. |
WZW typu B |
Osoby, które miały kontakt z materiałem potencjalnie zakaźnym (np. krwią, płynami ustrojowymi) i u których istnieje ryzyko zakażenia HBV. |
Seria szczepień powinna zostać rozpoczęta optymalnie w ciągu 12–24 godzin, do maksymalnie 7 dni po ekspozycji. |
Postępowanie (szczepienie, swoista immunoglobulina HBIG, lub obie formy) jest zależne od statusu uodpornienia osoby narażonej oraz statusu HBsAg u źródła narażenia. |
Podsumowanie
Zmiany wprowadzone w Programie Szczepień Ochronnych na rok 2026 skupiają się na zwiększeniu elastyczności klinicznej oraz precyzyjnym uporządkowaniu zaleceń.
Najważniejsze implikacje dla praktyki obejmują:
- Uwzględnienie szczepionek 6 w 1 w schematach obowiązkowych.
- Możliwość odroczenia podania pierwszej dawki WZW B u noworodków spełniających warunek urodzenia przez matki z wysokim poziomem przeciwciał antyHBs.
- Wzrost autonomii lekarza w zakresie ustalania terminu szczepień MMR u pacjentów, którzy przechorowali odrę, świnkę lub różyczkę.
- Znaczące ustrukturyzowanie szczepień zalecanych poprzez przypisanie ich do konkretnych grup populacyjnych (zawodowych, klinicznych.
- Określenie szczegółowego postępowania poekspozycyjnego (WZW A, WZW B, odra, ospa wietrzna).
Wprowadzone modyfikacje mają na celu usprawnienie realizacji szczepień i dostosowanie wytycznych do aktualnej wiedzy
Szczegóły w pełnym dokumencie Programu Szczepień Ochronnych na 2026 rok: https://dziennikmz.mz.gov.pl/legalact/2025/85/
Piśmiennictwo:
- Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia, Warszawa, dnia 31 października 2025 r., poz. 85. Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 31 października 2025 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2026.
1
